“Me Māori i te pō, me Māori i te ao, ko te tohe nui kia Māori” - he kupu ōhākī nā Kīngi Tūheitia e ārahi ana i ngā wānanga ki te Kāhui Rangatira ā Iwi ki Waitangi.
“Ko te kotahitanga o te iwi Māori - he pēwhea tō tātau āwhina tētahi i tētahi, ā-ōhanga nei, ā-hapori nei. Koirā ngā āhuatanga e kōrerotia nei,” te kī a Rahui Papa i te rangi nei.
Nā Te Rarawa te reo rāhiri i te Kāhui Rangatira ā Iwi mō tā rātau hui tuatahi o te tau.
Ka mutu, ko te Pire Mātāpono Tiriti, ko te Regulatory Standards Bill wētahi kaupapa matua i whārikihia e tēnei hunga.
“Rua tekau mā whitu nei ngā ture kei te aroaro, hāunga anō te Treaty Principles Bill, ko ētehi atu o ngā ture anō hoki kei te rāwekewekehia te āhuatanga ki te Tiriti.
“Ki te tango mai i te āhuatanga o te Tiriti [tēnā], kua mate tātau ki te whakatumatuma anō.”
Āpiti atu ki tēnei, ko te kōkiri i ngā kaupapa taiao pēnei i te wai, ko te kaupapa o te tūtohinga, o ngā whakaritenga kāwanatanga ki Aotearoa wētahi atu kaupapa kōrero.
Hei tā Papa, “Koia [tētahi] wā e whakakotahi mai ai ēnā kōrero kia mōhio te ringa rewhe e aha ana te ringa katau.”
Te hono tāngaengae a Tū me Rongo
Hakoa ngā tohe nui kua puta mō ēnei take tōrangapū, ko tā Papa he painga anō tā tērā momo riri i roto i ngā kōkiritanga a te Māori.
“Ko te mea nui ki a au, kia whakaputaina ērā momo o te riri, e kitea ai tērā momo o te rongo.
“Ka mutu, e hoki ana tātau ki te pōti a te tau e tū [mai] nei, koinei [pea] ētehi o ngā kaupapa nui ka ara ake i te pori o te ngutu o te ao Māori.”
‘Kua kore tātau e pupuru i te kōrero - kia rite te iwi Māori’
Ā kāti, ko tā Papa e mea nei, ko ngā kaupapa ka puta i ēnei wānanga, ka whakahokia ki tēnā iwi, ki tēnā takiwā kia rite pai ai rātau i roto i ngā whakawhiunga o te wā.
“Koia tērā ko te āhuatanga o te tau o te huarahi kia Māori nei tātau i te ao, i te pō, ka tahi. Ka rua, ko ngā kaupapa e kōkiritia ana pēnei i tēnei rā ko te social investment - koia tērā tētehi kaupapa nui mō tātau.
“Nō reira ko ngā kaupapa ka kōrerotia i konei, ka whakahokia ki te kainga anō nei kia rite [ai] tātau. Kua kore tātau e pupuru i te kōrero - taihoa ake nei kua rite tātau mai i te rā tuatahi, ā, whanake ake nei.”
